در یادداشت های قبلی تلاش گردید تا تعریفی از مفهوم نهادها ارائه گردد.گفته شد نهادها به دو دسته کلی نهادهای رسمی وغیر رسمی تقسیم می شوند.اما سئوال این است که چگونه نهادها بر رفتار اقتصادی انسان ها تاثیر می گذارند.نکته این است که چگونگی نحوه تاثیر گذاری می بایست از ویژگی عینیت پذیری برخوردار بوده ، بدین معنی که قابلیت ابطال پذیری داشته باشد، در غیر اینصورت نهادگرایی جدید امکان ایجاد یک دستگاه نظری به منظور فهم اقتصاد را نخواهد داشت.در چارچوب دستگاه نظری نهادگرایی نهادها از طریق تعیین هزینه های مبادله(Transaction Cost) بر عملکرد اقتصادی تاثیر می گذارند ، در ادامه با ارائه چند مثال به مفهوم هزینه های مبادله پرداخته خواهد شد.
|
مثال: خرید آپارتمان |
|
|
نکات مهم در خرید آپارتمان:قیمت اپارتمان در منطقه مورد نظر ما کاملاٌ مشخص است. این قیمت به راحتی از طریق سایت ها یا آگهی روزنامه ها قابل استخراج است. آپارتمانی در دامنه قیمت منطقه پیدا می شود و ما قصد ورود به جریان مبادله برای خرید آپارتمان داریم.در این زمینه چند سئوال اهمیت دارد: 1. کیفیت مصالح و نحوه ساخت این آپارتمان چگونه است؟آیا این آپارتمان ضد زلزله می باشد؟ 2. محیط اپارتمان شامل همسایه ها ، خیابان وکوچه چگونه است؟ آیا همسایه شروری در این ساختمان وجود ندارد؟ آیا محل امنی است یا در آن دزدی یا سایر ناهنجاری های اجتماعی قابل مشاهده است؟ 3. آیا فرد فروشنده ، مالک واقعی ساختمان است؟ 4. با فرض پاسخ مناسب برای سه سئوال اول، تعهدات فروشنده به من و تعهدات من به فروشنده چه خواهد بود؟ 5. برای اطمینان ، چگونه این تعهدات مکتوب گردد؟ 6. در چه سازوکاری ، بر تعهدات فروشنده نظارت گردد تا در این صورت فرصت طلبی صورت نپذیرد؟ 7. در صورت عدم تمکین قرارداد توسط فروشنده ، تکلیف چیست؟
پاسخ به هریک از سئوالات فوق برای خرید آپارتمان ضروری است. پاسخ به سه سئوال اول به منظور اندازه گیری کالا و فرد طرف مبادله خواهد بود و پاسخ چهار سئوال اخر به نوعی ورود به مرحله اجرای مبادله می باشد. |
|
|
پاسخ ها دریک کشور توسعه یافته |
پاسخ ها در یک کشور در حال توسعه |
|
با دیدن گواهی پایان کار ساختمان از بابت مصالح و کیفیت ساختمان آسوده خاطر خواهید شد. با توجه به وجود قوانین حمایت کننده از حریم خصوصی ، کارامدی پلیس و نظام قضایی کارا شما نگران سئوالات 2 و 3 نخواهید بود. وجود real state ها موجب آن می شود که بدون نگرانی همه کارها را به این موسسات بسپارید. براین اساس شما می توانید با صرف دیدن آپارتمان از طریق اینترنت و بدون دیدن فروشنده ، بر همه مراحل اجرا را از طریق اینترنت نظارت داشته باشید. در صورت هرگونه تخلف ، در کمترین زمان ممکن در سیستم قضایی به حق خود خواهید رسید. |
اگرچه ساختمان پایان کار دارد ، اما به دلایلی همچون احتمال عدم نظارت مناسب یا امکان دریافت رشوه ، به پایان کار نمی توان اطمینان داشت. بنابراین خریدار مجبور خواهد بود تا شخصاً نسبت به سئوال 1 اطمینان حاصل کند. با توجه به ضعف سیستم های پلیسی و ضعف های نظام قضایی ، خریدار ترجیح می دهد که نسبت به سئوال 2 و3 اطمینان حاصل کند. بنگاه های املاک در خصوص مراحل اجرا به درستی عمل نمی کنند و در عمل این به زیان شما خواهد بود.بنابراین شما باید در مراحل اجرا نظارت کامل داشته باشید. در صورت تخلف طرف مبادله ، خریدار بی شک درگیر یک فرآیند طولانی مدت دادگاه خواهد شد ، بنابراین وی از ابتدا تلاش می کند که شخصاً تمام راههای منتج به چنین مسیری را کنترل کند. در تمام طول اندازه گیری و اجرای مبادله ، خریدار با یک دغدغه ونگرانی مواجه هست. |
با توجه به مثال فوق ، نکات زیر اهمیت خواهد داشت:
1. هزینه مبادله(Transaction Cost) در واقع همان هزینه های اندازه گیری و هزینه های اجرای مبادله می باشد. در واقع هزینه هایی است که به جهت کاهش نگرانی ها و نا اطمینانی ها در جریان مبادله صورت می پذیرد.2. علت شکل گیری هزینه های مبادله اطلاعات نامتقارن است ، بدین معنی که دو طرف مبادله نسبت به ویژگی کالای مورد مبادله و یکدیگر به یک اندازه اطلاعات ندارند. داشتن اطلاعات بیشتر یک طرف مبادله زمینه ساز فرصت طلبی خواهد بود و طرف با اطلاعات کمتر به جهت جلوگیری از فرصت طلبی و کاهش عدم تقارن اطلاعات ناگزیر از هزینه مبادله خواهد بود. در تئوری های اقتصادی نئوکلاسیک، فرض اطلاعات کامل به معنی وجود اطلاعات متقارن است و از اینرو هزینه های مبادله صفر می باشد.
3. هزینه های مبادله از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت خواهد بود. در واقع علت تفاوت هزینه های مبادله مربوط به کیفیت نهادهایی است که در جوامع مختلف وجود دارد. کیفیت نهاد شهرسازی ، کیفیت نهاد قضایی ، کیفیت نهادهای تعیین کیفیت واستاندارد و... موجب می شود که در یک کشور توسعه یافته هزینه مبادله کمتری در مقایسه با کشورهای درحال توسعه ایجاد شود
.4. هزینه مبادله موجب کاهش سرعت مبادلات می شود، گاهی مواقع هزینه مبادله آنقدر زیاد می شود که اصل مبادله منتفی می شود. نتیجه این امر کاهش سطح رفاه اجتماعی خواهد بود.به عنوان مثال ، برای خریدار ظواهرکالای مورد مبادله( آپارتمان) مناسب بوده ، اما به دلیل آنکه راهی برای پاسخ های خود پیدا نمی کند ، در نهایت از خرید کالا(آپارتمان) منصرف می شود. در این زمینه با ورود به بحث بنگاه نشان داده خواهد شد که با توجه به ماهیت بنگاه ، وجود هزینه های مبادله ضعف سازمان بنگاه و به تبع آن ضعف توان تولید و رقابت پذیری را به همراه خواهد داشت.
5.در مثال فوق ، فرض کنید فروشنده آپارتمان ، یکی از اعضای خانواده وی باشد. در اینصورت هیچ یک از هزینه های فوق ضرورت نخواهد داشت و پاسخ عضو خانواده برای وی قابل قبول می باشد. در اینجا ، به علت اطمینان از طرف مبادله ،حتی نیازی به تنظیم قرارداد یا ثبت آن در دفترخانه نیز نخواهد بود. بنابراین هرقدر درجامعه ای اعتماد بیشتر باشد(که این امر نتیجه حاکمیت بیشتر مناسبات اخلاقی است) ، هزینه های مبادله کمتر خواهد بود و در نتیجه رفاه اجتماعی بیشتر است.با این توضیح ، در چارچوب دستگاه نظری نهادگرایی جدید ، اخلاق و اعتماد به عنوان متغیرهای تاثیرگذار بر رفتار اقتصادی وارد تحلیل خواهد شد.
6. هزینه های مبادله کلیه مبادلاتی که در سطح اقتصاد صورت می پذیرد ، را شامل می گردد. این امر شامل کلیه مبادلات مربوط به دارایی ها همچون پول ، ارز ، سهام و اوراق صکوک، کالاها اعم از بادوام ،سرمایه ای و مصرفی، دانش وتخصص ، خدمات و... می باشد. بنابراین برای یک بنگاه صنعتی یا سرمایه گذار در کشورهای در حال توسعه ،با توجه به کیفیت نهادها ، هزینه های مبادله بالا بوده واین امر ناگزیر از پایین بودن سطح مبادلات و انصراف بسیاری برای سرمایه گذاری در این حوزه ها خواهد شد.
7.در روند تاریخی مبادلات ، همپای رشد فناوری ، با دو تحول اساسی مواجه شده اند. اول آنکه ، کالاها پیچیده تر شده اند. بسیاری از کالاها در زمان های قدیم نبوده اند واکنون هستند همچون لوازم خانگی ،انواع صکوک واوراق سهام ، خودرو و... که این کالاها بسیار پیچیده اند. این پیچیدگی حتی شامل کالاهایی است که از قبل نیز بوده اند.به عنوان مثال پرتقالی که ما امروز مصرف می کنیم از پرتقالی که پدران ما مصرف می کرده اند پیچیده تر است. پدران ما با مفهوم ویتامین c ، کودهای شیمیایی و ارگانیک و بیماری هایی همچون سرطان آشنا نبوده اند ، بنابراین پرتقال برای آنها بسیار کالای ساده ای بوده است.دوم آنکه ، مبادلات پویاترشده اند.پ دران ما پس از مبادله کالا و دریافت ما به ازای آن ، دیگر نسبت به یکدیگر تعهدی نداشتند، اما امروز مبادله کالا ، آغاز تعهد طرفین به یکدیگر است. بنگاه تولیدکننده خودرو ، پس از فروش خودرو ، تا سال های متمادی نسبت به مشتری خود تعهد دارد.این مثال نیز نه فقط برای کالاهای صنعتی ، بلکه در مورد کالاهای دوران های گذشته نیز مصداق دارد.برای بنگاه فروشنده پرتقال ، پس ازمبادله پرتقال ومصرف آن توسط مشتری ، چنانچه موجب بیماری در فرد مصرف کننده شود که با دستاوردهای پزشکی قابل اثبات باشد ، انگاه نسبت به مصرف کننده متعهد می باشد. شایان ذکر است هر دو اتفاق فوق ، یعنی پیچیده تر شدن کالاها و پویاترشدن مبادلات ، موجب افزایش هزینه های مبادله خواهد شد. این امر موجب پیچیدگی های در امر ترتیبات نهادی گردیده است که در یادداشت مربوط به رویکرد به فناوری در دستگاه نظری نهادگرایی جدید بدان پرداخته خواهد شد.
در انتها ذکر این نکته ضروری است که مفهوم هزینه های مبادله دارای عینیت و قابل محاسبه می باشد. براین اساس ، ادعای نهادگرایی جدید در خصوص آنکه نهادها با تعیین هزینه های مبادله بر عملکرد اقتصادی تاثیر می گذارند ، از ویژگی عینیت پذیری و ابطال پذیری برخوردار خواهد بود. در این زمینه توجه خوانندگان را به دو مقاله نگارنده با عنوان «ویژگی های تبیین در دستگاه نظری نهادگرایی جدید» و «رویکرد مقایسه ای تبیین ماهیت بنگاه در چارچوب های نظری نئوکلاسیکی ونهادگرایی جدید» جلب می نمایم.
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.